Bronnen

Uit verschillende bronnen zijn gegevens verzameld over de reizen die 14 familieleden hebben gemaakt met de Verenigde Oostindische Compagine:

• Derk Jans van de Wetering
• Jan Delmerhorst
• Govert de Bruijn
• Meindert van Asselt
• Dirck Christiaan Borgemeestre
• Dolf Derck Diederik Burgemeestre
• Willem Burgemeester
• Thomas Jan Burgemeester, zoon van Willem
• Elias Wilhelmus Maaskamp, zoon van Johanna Catharina Engelbronner
• Johannes Carolinus, zoon van Richard Carolinus
• Godtfrijdus Carolinus, zoon van Carolus Carolinus
• de gebroeders Wilhelmus en Pieter Engelbronner, kleinzonen van Pieter Berhard
• Jan Hardes 'de Jonge', kleinzoon van Petrus Engelbronner

De weinige informatie over Govert komt uit dit Nieuwsblad. Voor de overige heren zijn de bronnen divers en is informatie niet altijd in overeenstemming met elkaar. Het gaat dan niet om transcriptie-, type- of vertaalfouten, maar waarschijnlijk om bronnen die elk hun eigen 'waarheid' hebben. Bij tegenspraak heb ik in afnemende volgorde de informatie uit deze bronnen aangehouden.

• Scheepssoldijboeken
• Dutch-Asiatic Shipping in the 17th and 18th centuries
• Boekhouder-Generaal Batavia
• Arsip Nasional Republik Indonesia
• Resolutions of the Council of Policy of Cape of Good Hope *)
• Opvarenden. De database met alle opvarenden vanaf 1700.
• De VOC site

Afwijkende bronnen staan in de tekst genoemd.

*) Momenteel verhuist men deze site. Zie de kopie van de originele site, maar die werkt helaas niet goed. Zie verder deze twee sites: Het Nationaal archief, VOC en Maritiem Portal, TANAP.

Nieuwe informatie

Naast de informatie die de websites zelf hebben te bieden, is gepro­beerd nieuwe informatie te genereren:

• Verdiensten
  Het maandloon maal 12 gedeeld door 365 dagen geeft het dagloon. Het dagloon maal het aantal dagen dat de man gewerkt heeft is de totale verdienste. De berekening is uitgevoerd op de informatie uit de scheepssoldijboeken.
• Bekenden
  Op basis van de lijst met opvarenden is gekeken of familieleden vaker samen met derden varen. Het komt een enkele keer voor, maar te weinig om van een mogelijke vriendschap te kunnen spreken. Daarom noem ik het bekenden. Deze zoekactie is uitgevoerd op de database met opvarenden.
• Nationaliteiten
  Naar eigen inzicht is de plaats van herkomst naar een nationaliteit vertaald. Als meerdere steden of dorpen in aanmerking kwamen, dan is gekozen voor de grootste plaats. De herkomst is geplot op een kaart met de huidige landsgrenzen. Het is te lastig om de landsgrenzen van de verschillende jaren van uitvaren aan te houden. Deze zoekactie is uitgevoerd op de database met opvarenden.
• Lading
  Bekend is van de VOC dat de winsten lucratief waren. Alle bedragen in de Tanap-tabel gesommeerd geven een omzet in alleen al de 18^e eeuw van 1,5 miljard. Een enkele keer lees je over de enorme waarde van de lading van een schip, bijvoorbeeld de Donau (1712) 2,7 miljoen en de Adelaar (1726) 2,4 miljoen. Maar hoe zit het met de schepen waarop mijn familieleden werkzaam waren? Hoe kostbaar was de lading daarvan? Voor het juiste perspectief heb ik het niet afgezet tegen de meest waardevolle lading ooit, maar tegen de lading van het betreffende jaar. Deze zoekactie is uitgevoerd op de database van Tanap.
• Route
  Incidenteel is op basis van de aankomsttijden van andere schepen uit het konvooi af te leiden of de lange route om Engeland is genomen, of de korte route door het Kanaal. De route over de Atlantische en Indische Oceaan laat zich slechts raden.
• Functie (discussie)
  Volgens de sites gahetna.nl en nationaalarchief.nl gaat de opvarende op de heen- en terugreis voor dezelfde functie. Toch heb ik daar twijfels bij. Nieuwelingen kunnen naar mijn idee snel opklimmen door de grote uitval aan boord wegens overlijden. Ook tijdens een langdurig verblijf in Indië kan iemand zijn vaardigheden en ambities tonen. Het lijkt mij sterk dat zo iemand na jaren (in Indië) op de terugreis blijft steken in een lage functie.

Valuta in de 18^e eeuw

Holland en Indië kenden allebei de gulden als betaalmiddel. Deze stonden echter niet gelijk aan elkaar. Een eenduidige conversie tussen de Indische (Iƒ) en de Hollandse gulden (Hƒ) is voor mij niet mogelijk. Zie oa Van der Post (1847), blz 400 ev.

Een goede maatstaf is de opmerking bij de veilig gestelde lading van de Stabroek nadat deze in 1728 is verongelukt: (Hƒ) 2.382-11-2 = (Iƒ) 2.978-1-8. De koers is dan H 1 = I 1¼, ofwel (Iƒ) 1 = (Hƒ) 0,8. Dit blijkt voor de gehele website te gelden. Zie wisselkoers. Ook elders op internet wordt dit aangehouden, maar het blijft voor mij onduidelijk hoe groot de 'koersverschillen' zijn.

Als wisselkoers voor een ducaton geldt in Nederland 63 stuivers en in Batavia 78 stuivers.

Rekenen met gulden, stuivers en duiten

In historische documenten worden bedragen uitgedrukt in guldens-stuivers-duiten. Een bedrag 53-18-16 betekent 53 gulden, 18 stuivers en 16 duiten. Een duit is niet gelijk een cent, maar is vrij vertaald 0,6 cent. Beter is om te zeggen dat voor de duiten niet het tientallig, maar een achttallig stelsel geldt. Ofwel:
8 duiten = 1 stuiver
20 stuivers = 1 gulden.

In het voorbeeld van 53-18-16, kan je dit terugrekenen naar 16 duiten is gelijk aan 2 stuivers. Deze 2 stuivers optellen bij de 18 stuivers maakt gelijk 20 stuivers. En deze 20 stuivers is weer gelijk aan één gulden. In dit voorbeeld is dus eigenlijk sprake van 54 gulden.

Helaas kom ik ook omrekeningen tegen van 1 gulden = 20 stuivers = 4 duiten en van 1 gulden = 30 stuivers = 120 duiten. Dat betekent dat niet alleen tussen de Hollandse en Indische gulden koerswisselingen spelen, maar binnen beide landen ook nog tussen de eenheden zelf. Omdat dit niet in de boekhouding duidelijk is, leidt het per definitie tot chaos. Het is dus beter om er zo weinig mogelijk mee te rekenen.

Historische maten